بر اساس تازه‌ترین گزارش سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، آمار گردشگران ورودی و خروجی به ایران در بازه ۹ ماه ابتدای سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد تعداد گردشگران ورودی به کشور به ۳ میلیون و ۸۹۳ هزار و ۲۷۷ نفر رسیده که نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۵ کاهش بیش از ۳۴ هزار نفری معادل کاهش ۸۷/ ۰ درصدی را ثبت کرده است. براساس این گزارش، ایران نه تنها در زمینه افزایش شمار گردشگران ورودی خود موفق عمل نکرده، بلکه جذب گردشگران در این مسیر با افت و خیز همراه است و قطعا با این وضعیت در دستیابی به هدف جذب ۲۰ میلیون گردشگر خارجی در سال ۱۴۰۴ ناکام خواهد ماند. این درحالی است که طی روزهای گذشته نیز یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرده بود که بحث بر سر ناممکن بودن عملی شدن این هدف در مدت زمان باقی‌مانده در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز مطرح شده است و در این مجمع تقریبا همه به این نتیجه رسیده‌اند که این هدف تا سال ۱۴۰۴ قابل دستیابی نیست.
مقایسه ماه به ماه
براساس این گزارش، مرداد با ورود ۵۶۴ هزار و ۴۰۱ نفر پربازدیدترین ماه در میان ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶ بوده و خرداد نیز با ۲۹۵ هزار و ۶۶۱ نفر کمترین بازدیدکننده ورودی به کشور را داشته است. در همین حال، در سال ۱۳۹۵ نیز فروردین کمترین و مرداد بیشترین بازدیدکننده را در سه فصل نخست سال از نظر میزان ورود گردشگران داشته‌اند. در سال ۱۳۹۵، ایران در ماه فروردین پذیرای ۳۷۰ هزار و ۵۶ گردشگر ورودی و در ماه مرداد پذیرای ۵۶۷ هزار و ۹۰۰ گردشگر ورودی به کشور بوده است. از میان ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶، تنها ماه‌های فروردین، تیر و آبان از نظر ورود گردشگران خارجی نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۵ رشدداشته‌اند و در شش ماه اردیبهشت، خرداد، مرداد، شهریور، مهر و آذر، شمار گردشگران خارجی وارد شده به ایران نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است.
بیشترین رشد گردشگران ورودی به ایران با حدود ۱۱۰ هزار نفر، متعلق به آبان با افزایش ۲۸ درصدی نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۵ و بیشترین کاهش نیز با افت بیش از ۸۴ هزار نفر، متعلق به خرداد با کاهش ۲۲ درصدی نسبت به خرداد سال ۱۳۹۵ بوده است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت در سال ۱۳۹۶، گردشگری ورودی ایران در دو فصل بهار و تابستان با کاهش ۹/ ۶ و ۰۱/ ۰ درصدی روبه‌رو بوده و در فصل پاییز رشد ۹/ ۳ درصدی را تجربه کرده است. نگاهی به آمار فصل بهار حاکی از آن است که در این فصل شمار گردشگران وارد شده به ایران کاهش بیش از ۸۲ هزار نفری یافته و این در حالی است که تابستان تقریبا بدون تغییر بوده و تنها ۱۶۶ نفر نسبت به فصل مشابه سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است. البته در فصل پاییز شاهد افزایش حدودا ۴۸ هزار نفری گردشگران خارجی وارد شده به ایران بوده‌ایم. این آمارها نشان می‌دهد عامل کاهش شمار گردشگران وارد شده به ایران را باید در فصل بهار جست و به همین دلیل نیز باید توجه کرد که با فرارسیدن بهار دوباره چنین اتفاقاتی رخ ندهد.
کالبدشکافی جنسیتی
بررسی دقیق‌تر گردشگران ورودی به ایران حاکی از آن است که شمار توریست‌های زن وارد شده با کاهش ۸۶ هزار نفری نسبت به ۹ ماه نخست سال گذشته به حدود ۳۱ درصد از بازدیدکنندگان خارجی ایران رسیده و شمار آنان به یک میلیون و ۱۹۱ هزار نفر می‌رسد. این در حالی است که مردان وارد شده به ایران افزایش نسبتا ۲ درصدی داشته‌اند و حدود ۶۹ درصد از گردشگران وارد شده به کشور را تشکیل می‌دهند. همچنین شمار مردان خارجی بازدیدکننده از ایران نسبت به ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۵ حدود ۵۲ هزار نفر افزایش یافته و به شمار ۲ میلیون و ۷۰۱ هزار توریست رسیده است.
۱۰ مبدأ نخست
اگر در این گزارش به شمار بازدیدهای صورت گرفته از ایران برحسب ملیت گردشگران ورودی نگاهی بیندازیم، مشخص می‌شود به ترتیب عراق، جمهوری آذربایجان، افغانستان، ترکیه، پاکستان، ترکمنستان، بحرین، کویت، هند و چین در فهرست ۱۰ رتبه برتر مبادی ایران جای می‌گیرند. در این میان، گردشگران وارد شده از این ۱۰ مقصد کاهش ۷۳/ ۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال پیش داشته‌اند. عراق که بیش از ۳۰ درصد از کل گردشگران ایران را تشکیل می‌دهد، در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶ حدود یک میلیون و ۳۶ هزار گردشگر به ایران فرستاده است که کاهش حدود ۱۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال پیش نشان می‌دهد.
جمهوری آذربایجان نیز با کاهش ۱۱ درصدی در شمار گردشگرانی که به ایران فرستاده، حدود ۷۰۵ هزار نفر گردشگر به ایران اعزام کرده است که نسبت به مدت مشابه سال پیش کاهش بیش از ۸۷ هزار نفری نشان می‌دهد. با این حال بیشترین میزان افزایش متعلق به افغانستان و سپس ترکیه بوده است که به ترتیب حدود ۸۱ و ۷۹ هزار نفر نسبت به ۹ ماه نخست سال پیش افزایش یافته‌اند. شمار گردشگران وارد شده از این دو کشور به ایران به ترتیب به حدود ۶۳۱ و ۴۲۹ هزار نفر رسیده است. علاوه‌بر این، ۲۳۲ هزار گردشگر پاکستانی، ۱۱۶ هزار گردشگر ترکمنستانی، ۷۳ هزار گردشگر بحرینی، ۶۰ هزار گردشگر کویتی، ۵۷ هزار گردشگر هندی و ۵۵ هزار گردشگر چینی در فاصله فروردین تا آذر ۱۳۹۶ از ایران بازدید کرده‌اند. تعداد گردشگران هندی نیز کاهش ۶۲/ ۴ درصدی و شمار گردشگران چینی افزایش ۷۹/ ۲ درصدی نشان می‌دهد.
آمار ورودی‌ها از مبادی خلیج‌فارس
براساس گزارش سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پس از عراق، بحرین و کویت که در میان ۱۰ مبدا برتر گردشگری ایران قرار دارند، امارات متحده عربی، عمان، عربستان سعودی، قطر، اردن و یمن قرار داشته‌اند. شمار گردشگران وارد شده از امارات به ایران در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶ کاهش ۲۳ درصدی یافته و به حدود ۳۴ هزار نفر رسیده است. عمانی‌ها نیز با کاهش حدودا ۴۹ درصدی، در این مدت تنها حدود ۱۷ هزار بازدیدکننده از ایران داشته‌اند. با این حال شمار اتباع عربستانی بازدیدکننده از کشورمان با افزایش ۱۳ درصدی در بازه ذکر شده نسبت به بازه مشابه سال ۱۳۹۵، به بیش از ۱۰ هزار و ۵۰۰ نفر رسیده است. این آمار نشان می‌دهد گردشگری ایران در جذب کشورهای همسایه که یکی از منابع اصلی جذب گردشگر در تمام کشورها محسوب می‌شوند، عملکرد خوبی نداشته و حتی با نزول هم مواجه شده است.
مروری بر کشورهای دیگر
نگاهی به این گزارش نکات دیگری را نیز در خصوص وضعیت گردشگران خارجی ایران مشخص می‌کند. برای مثال، آلمان که بیشترین مبدا غربی بازدیدکننده از ایران است، در رتبه ۱۱ مبادی برتر گردشگری ایران قرار گرفته و در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶ تعداد ۵۲ هزار و ۵۱۸ نفر از اتباع این کشور به ایران آمده‌اند که البته نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۵ کاهش ۳۷۳۰ نفری معادل ۶۳/ ۶ درصد یافته است. فرانسه که در جایگاه دوازدهم مبادی توریسم ایران قرار دارد، حدود ۳۷ هزار نفر در مدت ذکر شده به ایران فرستاده که نسبت به مدت مشابه سال پیش رشد ۴۷/ ۱۲ درصدی نشان می‌دهد. علاوه‌بر این، در بازه ۹ ماه فروردین تا آذر ۱۳۹۶ حدود ۲۷ هزار گردشگر ایتالیایی به ایران آمده‌اند و گرجستان، روسیه، هلند و انگلستان نیز در رتبه‌های ۱۶ تا ۱۹ مبادی اصلی توریسم ایران جای دارند. گرجستان که در سال ۲۰۱۷ میلادی یکی از مقاصد اصلی ایرانیان محسوب می‌شد، تنها حدود ۲۲ هزار نفر به ایران فرستاده و شانزدهمین مبدا گردشگری برتر کشورمان شناخته می‌شود. روسیه هم هفدهمین مبدا ایران در این گزارش است و بیش از ۱۹ هزار روس در ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۶ از کشورمان بازدید کرده‌اند.
چند برداشت از آمارهای جدید
بررسی آمار گردشگران وارد شده به ایران نشان می‌دهد کشورمان در جذب گردشگران خارجی در سه فصل نخست سال جاری ناکام بوده که عمده دلیل آن نیز کاهش ورودی‌ها در فصل بهار و عدم تغییر در تابستان بوده است؛ نکته‌ای که با فرارسیدن بهار سال ۱۳۹۷ باید مورد توجه قرار گیرد و برای مدیریت آن برنامه‌ریزی شود. نکته دیگر کاهش تعداد گردشگران زن است که باید برای آن نیز راهکارهایی اندیشیده شود تا بتوان از ظرفیت‌های گردشگری ناشی از سفر آنان نیز استفاده کرد. علاوه‌بر این موارد، به نظر می‌رسد ایران نتوانسته است همسایگان مرزی و کشورهای عربی را به سفر به ایران دعوت کند و افزون بر این در بسیاری از موارد شمار آنان نه تنها رشد قابل قبولی نکرده بلکه کاهش نیز پیدا کرده است. این موضوع به منزله از دست دادن فرصت‌های صنعت گردشگری است. نگاهی به این آمار همچنین نشان می‌دهد شمار گردشگران کشورهای غربی که وارد مرزهای ایران شده‌اند بسیار کم است و به نظر نمی‌رسد با وضعیت موجود شاهد رشد چندانی نیز در آنها باشیم. در صورت تداوم چنین روندی وضعیت گردشگری ورودی ایران بهبود خاصی را شاهد نخواهد بود و هدف اعلام‌شده برای جذب ۲۰ میلیون گردشگر در سال ۱۴۰۴ تحقق نخواهد یافت.
منبع: دنیای اقتصاد
