عیارسنجی گردشگری بین بخش‌های اقتصادی خاورمیانه

به گزارشWTTC توریسم در تولید ناخالص داخلی منطقه جایگاه ششم را دارد

نتایج پژوهش شورای جهانی سفر و گردشگری حاکی از آن است که اگرچه سفر و گردشگری در جهان جایگاه چهارم را در سال ۲۰۱۶ از نظر مشارکت مستقیم اقتصادی در میان صنایع مورد بررسی کسب کرده، اما رتبه این بخش در خاورمیانه ششم است. از نظر مشارکت کلی و سهم از تولید ناخالص داخلی نیز این بخش در خاورمیانه در جایگاه پنجم است که باز هم در قیاس با رتبه چهارم جهانی آن اهمیت کمتری دارد.  شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) در گزارشی به بررسی تطبیقی صنعت سفر در خاورمیانه و قاره‌های مختلف پرداخته و چند کشور را نیز به‌طور نمونه از این میان انتخاب کرده است. بر اساس این گزارش، وضعیت صنعت سفر و گردشگری در قیاس با صنایع دیگری از قبیل معدن، کشاورزی، بانکداری، خدمات مالی، خودروسازی، تولید مواد شیمیایی، ساخت‌وساز و در نهایت خرده‌فروشی سنجیده شده و مشارکت اقتصادی این صنایع و نقش آنها در ایجاد اشتغال مورد بررسی قرار گرفته است. یک مقایسه ابتدایی و ساده نشان می‌دهد که وضعیت سفر و گردشگری در این منطقه نسبت به جهان چندان مساعد نیست و اهمیت کمتری به آن داده می‌شود.

 

نگاهی به آمارهای اشتغال نیز حاکی از آن است که بخش سفر و گردشگری در سال ۲۰۱۶ از نظر ایجاد مشاغل مستقیم در خاورمیانه در رتبه چهارم بخش‌های اقتصادی مختلف قرار گرفته و این در حالی است که این بخش از نظر اشتغال مستقیم در جهان نیز در رتبه چهارم جای گرفته است. این امر می‌تواند حاکی از اهمیت بخش سفر و گردشگری در ایجاد اشتغال در منطقه خاورمیانه و به‌خصوص در کشورهایی که با معضل بیکاری روبه‌رو هستند، باشد. به‌رغم تمام این موارد، رشد بخش سفر و گردشگری در یک دهه آتی هرچند بالاتر از رشد اقتصادی کشورهای این منطقه خواهد بود، اما در میان بخش‌های مختلف صنعتی جایگاه ششم را به خود اختصاص می‌دهد.  واقعیت آن است که به‌رغم تمام اثرات مثبتی که توریسم در این منطقه به جای خواهد گذاشت هنوز با عزم جدی دولت‌های این منطقه همراه نشده است و تنها زمزمه‌هایی از آن شنیده می‌شود. افزایش قیمت نفت نیز که از دید بسیاری از کارشناسان اکنون محتمل به نظر می‌رسد، می‌تواند به پاشنه 

آشیلی برای گردشگری و فراموش کردن تکیه بر بخش غیرنفتی بینجامد.

 

مشارکت در تولید ناخالص داخلی

براساس گزارش WTTC، در سال ۲۰۱۶ بخش سفر و گردشگری مشارکت مستقیم ۸۱میلیارد دلاری در تولید ناخالص داخلی این منطقه داشته است. این میزان بزرگ‌تر از مشارکت مستقیم بخش‌های کشاورزی، خودروسازی و تولیدات مواد شیمیایی در خاورمیانه است.  بخش سفر و گردشگری در خاورمیانه تقریبا ۶۰ درصد بخش مالی در این منطقه است. فرآورده‌های معدنی بزرگ‌ترین صنعت در این منطقه است و پس از آن نیز به ترتیب بخش‌های ساخت و ساز، خدمات مالی، خرده‌فروشی، بانکداری و گردشگری قرار دارند. پس از گردشگری نیز بخش‌های تولیدات مواد شیمیایی، کشاورزی و خودروسازی جای گرفته‌اند. نگاهی به این آمارها در مورد آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد که در این منطقه بخش سفر و گردشگری مشارکت مستقیم ۷۱۴ میلیارد دلاری در تولید ناخالص داخلی داشته است. بخش سفر و گردشگری تقریبا ۶۵ درصد از اندازه بخش بانکداری آسیا را تشکیل می‌دهد.

در مشارکت مستقیم گردشگری در آسیا طی سال ۲۰۱۶، خدمات مالی بیشترین نقش را داشته و پس از آن نیز به ترتیب کشاورزی، ساخت و ساز، خرده‌فروشی، بانکداری و بخش سفر و گردشگری قرار دارند. پس از بخش سفر نیز بخش‌های معدن، تولیدات مواد شیمیایی و خودروسازی قرار گرفته‌اند. از نظر مشارکت کلی (مستقیم و غیرمستقیم) در تولید ناخالص داخلی این منطقه، بخش سفر و گردشگری ۲۲۷ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی این منطقه کمک کرده که فراتر از خودروسازی، کشاورزی، بانکداری و تولیدات مواد شیمیایی در آن است. در مجموع مشارکت کلی در اقتصاد نیز بخش معدن در رتبه نخست قرار دارد و پس از آن بخش‌های ساخت‌و‌ساز، خرده‌فروشی، خدمات مالی و گردشگری قرار گرفته‌اند. از نظر مشارکت کلی بخش سفر و گردشگری در اقتصاد، منطقه آسیا و اقیانوسیه در سال ۲۰۱۶ حدود ۳/ ۲ تریلیون دلار به تولید ناخالص داخلی این قاره کمک کرده است.

نکته جالب در این میان این است که گردشگری پس از بخش‌های خرده‌فروشی، خدمات مالی، ساخت‌و‌ساز، خودروسازی، کشاورزی، تولیدات مواد شیمیایی و بانکداری در رتبه هشتم مشارکت اقتصادی صنایع مختلف قرار دارد و پس از آن نیز بخش معدن قرار گرفته است.  از لحاظ سهم صنایع و بخش‌های گوناگون از تولید ناخالص داخلی منطقه خاورمیانه نیز بخش سفر و گردشگری ۱/ ۹ درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه را در سال ۲۰۱۶ تشکیل داده است. این میزان بیش از اندازه تولیدات مواد شیمیایی است که ۹/ ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی خاورمیانه را دربرمی‌گیرد. رتبه‌بندی در این بخش نیز مانند رتبه‌بندی مشارکت کلی بخش‌های مختلف در اقتصاد است.

جالب است که بخش معدن و تولیدات مربوط به آن بیش از ۶۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه را تشکیل می‌دهند و همین امر یکی از دلایل در سایه قرار گرفتن گردشگری در این منطقه است. نقش گردشگری در اقتصاد منطقه حدودا یک درصد کمتر از مشارکت اقتصادی بخش سفر در جهان است. از سوی دیگر با مقایسه این آمار با منطقه آسیا و اقیانوسیه می‌توان گفت بخش سفر و گردشگری حدود ۹ درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه را در سال ۲۰۱۶ در بر گرفته که از معدن که ۲/ ۵ درصد از آن را تشکیل داده، بالاتر است.

سهم از اشتغال‌زایی

در همین حال، بخش سفر و گردشگری در مجموع در سال ۲۰۱۶ موجب اشتغال ۴/ ۲میلیون نفر به‌طور مستقیم در خاورمیانه بوده است. در واقع، این بخش بیش از بسیاری بخش‌ها غیر از ساخت و ساز، کشاورزی و خرده‌فروشی به‌طور مستقیم موجب اشتغال شده است. مشاغل مستقیم سفر و گردشگری دو برابر بخش معدن و تقریبا چهار برابر بخش بانکداری در خاورمیانه بوده است. بخش ساخت و ساز با حدود ۱۲ میلیون نفر بیشترین اشتغال مستقیم را در خاورمیانه به خود اختصاص داده و پس از آن نیز خرده‌فروشی، کشاورزی و گردشگری قرار گرفته‌اند. نگاهی به منطقه آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد بخش سفر و گردشگری ۳/ ۶۷ میلیون نفر شغل مستقیم در سال ۲۰۱۶ ایجاد کرده است.  در آسیا و اقیانوسیه بخش سفر پس از کشاورزی، ساخت و ساز و نیز خرده‌فروشی در رده چهارم اشتغال‌زایی قرار گرفته و پس از آن نیز بخش‌های خدمات مالی، بانکداری، معدن، تولیدات مواد شیمیایی و خودروسازی جای گرفته‌اند. بخش سفر به‌طور مستقیم حدود دو برابر بخش خدمات مالی و حدود ۷ برابر بخش خودروسازی در آسیا شغل ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر، از نظر اشتغال در میان بخش‌های مختلف اقتصادی، با احتساب تاثیرات غیرمستقیم و القایی صنایع گوناگون که به مشارکت مستقیم آنها افزوده می‌شود، بخش سفر و گردشگری ۷/ ۵ میلیون نفر را در سال ۲۰۱۶ در خاورمیانه به فعالیت واداشته است که از بخش‌های خودروسازی، بانکداری، خدمات مالی، تولیدات مواد شیمیایی و معدن بیشتر است. بخش ساخت‌وساز از نظر فراهم آوردن مجموع اشتغال با اختلاف اندکی نسبت به خرده‌فروشی در صدر قرار دارد؛ با این حال تعداد مشاغل غیرمستقیم و القایی به وجود آمده از طریق بخش خرده‌فروشی از سایر بخش‌ها بیشتر است. بخش کشاورزی نیز به‌رغم آنکه اشتغال اندکی در بخش‌های غیرمستقیم و القایی ایجاد می‌کند، به‌دلیل تعداد زیاد مشاغل مستقیمی که به وجود می‌آورد در رده سوم قرار گرفته است؛ حال آنکه تعداد مشاغل غیرمستقیم و القایی گردشگری از تعداد مشاغل مستقیم بخش سفر و گردشگری بیشتر است.

در رده‌های بعدی از نظر مجموع اشتغال نیز به ترتیب بخش‌های معدن، تولیدات مواد شیمیایی، خدمات مالی، بانکداری و خودروسازی قرار دارند. بخش سفر و گردشگری به‌طور کلی در ۲/ ۱۵۹ میلیون شغل در آسیا نقش دارد که فراتر از بخش‌های بانکداری، معدن، خودروسازی و خدمات مالی است. سهم بخش سفر و گردشگری در ایجاد اشتغال کلی در سال ۲۰۱۶ در خاورمیانه ۶/ ۷ درصد بوده است. به ازای هر شغلی که به‌طور مستقیم در بخش سفر و گردشگری ایجاد می‌شود، بیش از یک شغل دیگر نیز به‌طور غیرمستقیم یا القایی تولید و همین امر موجب می‌شود که از بخش ساخت‌وساز و کشاورزی در این حوزه قدرتمندتر عمل کند. به‌طور کلی بیش از نیمی از کل اشتغال خاورمیانه توسط دو بخش ساخت و ساز و خرده‌فروشی تامین می‌شود. در آسیا و اقیانوسیه نیز بخش سفر و گردشگری در مجموع، سهمی حدود ۷/ ۸ درصد اشتغال کل این منطقه را در بر گرفته است. در واقع به ازای هر شغل مستقیم در بخش گردشگری، بیش از یک شغل دیگر به‌طور غیرمستقیم و القایی ایجاد می‌شود.

 

رشد در ۱۰ سال آینده

شورای جهانی سفر و گردشگری در گزارش خود پیش‌بینی کرده است که رشد گردشگری خاورمیانه در هر سال تا یک دهه آینده ۶/ ۴درصد باشد که نسبت به رشد جهانی گردشگری که ۴درصد اعلام شده بالاتر است و علاوه‌بر این، از رشد اقتصادی منطقه نیز ۳/ ۰ درصد بیشتر است. نگاهی به آمارهای اعلام شده در مورد رشد صنایع مختلف اقتصادی در فاصله سال‌های ۲۰۲۷-۲۰۱۷ گویای آن است که سفر و گردشگری به ترتیب پس از تولیدات مواد شیمیایی با رشد ۶درصدی، بانکداری با رشد ۱/ ۵درصدی، خدمات مالی با رشد ۵ درصدی، ساخت و ساز و نیز خرده‌فروشی با رشد ۸/ ۴ درصدی در رده ششم بیشترین صنایع در حال رشد قرار دارد. پس از آن نیز خودروسازی با رشد ۳/ ۴ درصدی، کشاورزی با رشد ۳/ ۳ درصدی و در نهایت معدن با رشد ۶/ ۲ درصدی واقع شده‌اند.

برای منطقه آسیا و اقیانوسیه نیز WTTC پیش‌بینی کرده که بخش گردشگری در ۱۰سال آینده با رشد سالانه ۸/ ۵ درصد افزایش می‌یابد. در مقایسه با این رشد، اقتصاد این منطقه رشدی برابر با ۱/ ۴ درصد خواهد داشت و این در حالی است که بخش‌های معدن و کشاورزی در یک دهه آتی سالانه رشدی معادل ۸/ ۱ و ۲/ ۲ درصد خواهند داشت. در این منطقه همچنین بانکداری با رشد ۷/ ۶ درصدی در رتبه نخست قرار گرفته و خدمات مالی با رشد ۳/ ۶ درصد، خرده‌فروشی با رشد ۶ درصد و گردشگری با رشد ۸/ ۵ درصد واقع شده‌اند. پس از آنها نیز به ترتیب بخش‌های ساخت و ساز با رشد ۴/ ۴ درصد، تولیدات مواد شیمیایی با رشد ۱/ ۴ درصد، خودروسازی با رشد ۵/ ۳ درصد، کشاورزی با رشد ۲/ ۲ درصد و در نهایت معدن با رشد ۸/ ۱ درصد جای گرفته‌اند.

?منبع: دنیای اقتصاد

گردشگری، صنعت چهارم سود آور جهان

 بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) که به مقایسه سهم اقتصادی صنایع‌ مختلف در دنیا پرداخته، در سال ۲۰۱۶ بخش سفر و گردشگری رتبه چهارم مشارکت اقتصادی و اشتغال در بین صنایع مختلف در جهان را به خود اختصاص داده است. طبق این گزارش میزان مشارکت این بخش در تولید ناخالص داخلی جهان بیش از بخش‌هایی همچون خودروسازی و کشاورزی و مشارکت آن در اشتغال از خودروسازی نیز بیشتر بوده است. علاوه‌بر این انتظار می‌رود در ۱۰ سال آینده، گردشگری در سطح جهان به‌طور متوسط با رشد ۴ درصدی در هر سال افزایش یابد که از این نظر نیز پس از بخش بانکداری و خدمات مالی در جایگاه سوم قرار گرفته است. این گزارش، صنایع مختلفی مانند گردشگری و سفر، خرده‌فروشی (بدون کلی فروشی)، معدن، خدمات مالی، ساخت و ساز، ارتباطات، تولید مواد شیمیایی، بانکداری، خودروسازی، سایر صادرات خدمات و کشاورزی را مورد مقایسه قرار داده است.

 

در یک قدمی «ساخت و ساز»

براساس گزارش‌ شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC)، مشارکت مستقیم اقتصادی گردشگری در سال ۲۰۱۶ به ۳/ ۲تریلیون دلار رسید. این میزان بیش از مشارکت اقتصادی بخش‌های خودروسازی و تولید مواد شیمیایی است. علاوه‌بر این، مقایسه بین مشارکت اقتصادی صنایع مختلف نشان می‌دهد بخش سفر و گردشگری تقریبا ۶۰ درصد از اندازه بخش ساخت و ساز جهانی است. سفر و گردشگری بر اساس اطلاعات سال ۲۰۱۶، پس از خرده‌فروشی، خدمات مالی و ساخت‌وساز در رتبه چهارم مشارکت اقتصادی در جهان قرار داشته است. پس از گردشگری نیز به ترتیب تولید مواد شیمیایی، خودروسازی، کشاورزی، معدن و بانکداری قرار داشته‌اند.

در همین حال، با در نظر گرفتن آثار غیرمستقیم و القایی، بخش سفر و گردشگری در سراسر جهان ۶/ ۷ تریلیون دلار ارزش ایجاد کرده است که بیش از تمام بخش‌های دیگر غیر از بخش خرده‌فروشی، خدمات مالی و ساخت‌وساز است. رده‌بندی تولید ناخالص داخلی کلی نیز همانند مشارکت مستقیم است. بخش خرده‌فروشی با ۱/ ۱۸ تریلیون دلار بیشترین میزان تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی را داشته و پس از آن، خدمات مالی با ۵/ ۱۴ تریلیون دلار، ساخت‌وساز با ۳/ ۱۰ تریلیون دلار، بالاتر از گردشگری و سفر قرار دارند. پس از گردشگری نیز بخش‌های تولیدات مواد شیمیایی با ۵/ ۶ تریلیون دلار، خودروسازی با ۱/ ۶ تریلیون دلار، کشاورزی با ۸/ ۵ تریلیون دلار، معدن با ۵ تریلیون دلار و بانکداری با ۸/ ۴ تریلیون دلار قرار دارند.

 

جایگاه چهارم در تولید ناخالص داخلی

براساس اطلاعات و آمار منتشرشده در این گزارش، از نظر آثار مستقیم، غیرمستقیم و القایی در تولید ناخالص داخلی، ۲/ ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۱۶ در بخش سفر و گردشگری ایجاد می‌شود. این میزان بیش از بخش مواد شیمیایی است که ۶/ ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد. بخش خرده‌فروشی نیز نزدیک به یک چهارم تولید ناخالص داخلی در جهان را در بر می‌گیرد و بخش خدمات مالی نیز حدود یک پنجم آن را تشکیل می‌دهد. بخش ساخت و ساز هم حدود ۱۴ درصد از اقتصاد جهانی را به خود اختصاص می‌دهد.

 

اشتغال‌زایی «گردشگری» دو برابر «خدمات مالی»

در همین حال براساس گزارش مقایسه‌ای WTTC، بخش سفر و گردشگری در مجموع ۷/ ۱۰۸ میلیون شغل مستقیم را در سراسر جهان در سال ۲۰۱۶ در اختیار داشته است. این بخش در سراسر جهان به‌طور مستقیم بیش از هر بخش دیگری به جز کشاورزی، ساخت و ساز و خرده‌فروشی شغل فراهم آورده است و در رده چهارم صنایع اشتغال‌زا قرار دارد. نکته قابل توجه دیگر اینکه بخش سفر و گردشگری به‌طور مستقیم تقریبا دو برابر بخش خدمات مالی و بیش از ۵ برابر بخش تولیدات مواد شیمیایی شغل پدید آورده است. پس از این چهار بخش نیز به ترتیب بخش‌های خدمات مالی، بانکداری، معدن، تولیدات مواد شیمیایی و خودروسازی قرار دارند. شاغلان در بخش کشاورزی حدود ۷۰۰ میلیون نفر را در جهان تشکیل می‌دهند و بخش‌های ساخت و ساز و خرده‌فروشی نیز بیش از ۲۰۰ میلیون نفر را در جهان مشغول کرده‌اند.

خدمات مالی با ۶۲ میلیون شغل، بانکداری با ۳۰ میلیون شغل، معدن با ۲۸ میلیون شغل، تولیدات مواد شیمیایی با ۲۰ میلیون شغل و خودروسازی با ۱۶ میلیون شغل در رده‌های بعدی قرار دارند. بخش سفر و گردشگری تقریبا در مجموع ۲/ ۲۹۲ میلیون نفر را به‌طور مستقیم، غیرمستقیم و القایی در سال ۲۰۱۶ در سراسر جهان به طوری پایدار مشغول به‌کار داشته است. این میزان فراتر از تاثیرات خودروسازی، بانکداری، معدن، تولیدات مواد شیمیایی و خدمات مالی است. وقتی به وضعیت بخش‌های مختلف از نظر اشتغال کل (با در نظر گرفتن اشتغال غیرمستقیم و القایی) نگاه بیندازیم، مشاهده می‌شود که بخش خرده‌فروشی با تعداد زیاد مشاغل غیرمستقیم و القایی خود، یعنی بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر، در رتبه نخست صنایع قرار می‌گیرد و پس از آن نیز کشاورزی با اختلافی نه چندان زیاد و بخش ساخت و ساز با بیش از ۴۰۰ میلیون نفر و گردشگری با حدود ۳۰۰ میلیون نفر جای می‌گیرند.

خدمات مالی نیز به واسطه مشاغل غیرمستقیم و القایی فراوان خود تقریبا همین تعداد را دارد و پس از آن نیز تولیدات مواد شیمیایی با اندکی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر قرار دارد. در سه بخش پایانی نیز به ترتیب معدن، بانکداری و خودروسازی جای دارند که هر سه کمتر از ۲۰۰ میلیون نفر اشتغال جهانی را به خود اختصاص داده‌اند. بخش سفر و گردشگری هم به‌طور مستقیم و هم غیرمستقیم ۶/ ۹ درصد از اشتغال جهانی در سال ۲۰۱۶ را تشکیل داده است. به ازای هر شغلی که به‌طور مستقیم در بخش سفر و گردشگری ایجاد شده است، تقریبا دو شغل دیگر نیز به‌طور غیرمستقیم یا القایی ایجاد و موجب شده این بخش قدرت بیشتری در سهم اشتغال نسبت به ساخت و ساز و کشاورزی داشته باشد. رده‌بندی این بخش نیز همانند بخش قبلی است.

 

پیش‌بینی ده ساله رشد صنایع مختلف

در همین حال شورای جهانی سفر و گردشگری پیش‌بینی می‌کند تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری جهانی تا یک دهه آینده در هر سال ۴درصد رشد کند. در مقایسه می‌توان گفت انتظار می‌رود در مجموع اقتصاد جهانی در هر سال با رشد ۷/ ۲ درصدی توسعه و گسترش یابد و این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود بخش‌های معدن و کشاورزی به ترتیب با رشد ۲ و ۲/ ۲ درصد در هر سال روبه‌رو باشند. از نظر رشد، براساس پیش‌بینی‌ها پس از بخش بانکداری که شاهد بیشترین رشد در تولید ناخالص داخلی در بازه زمانی ۲۰۲۷-۲۰۱۷ با رشد ۶/ ۴ درصد خواهد بود، بخش خدمات مالی با رشد ۲/ ۴ درصد قرار دارد و پس از این دو نیز گردشگری و سفر جای گرفته است. در رده چهارم مشترک رشد صنایع در دهه آتی نیز بخش ساخت و ساز و خرده‌فروشی با رشد ۶/ ۳ درصدی به ازای هر سال در یک دهه آتی جای دارند و بخش تولید مواد شیمیایی با رشد ۳درصدی در رتبه ششم است. خودروسازی نیز با رشدی ۵/ ۲درصدی رتبه هفتم صنایع را به خود اختصاص می‌دهد و پس از آن نیز کشاورزی و معدن به ترتیب با رشدهای ۲/ ۲ و ۲ درصدی در واپسین رتبه‌ها واقع شده‌اند.

 

مقایسه منطقه‌ای

در این گزارش همچنین مناطق مختلف جهان از نظر مشارکت کلی در اقتصاد و اشتغال در گردشگری و سفر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این بررسی، از نظر مشارکت بخش گردشگری در اقتصاد، منطقه آسیا و اقیانوسیه با ۳/ ۲ تریلیون دلار در رده نخست قرار گرفته و قاره آمریکا نیز با ۲/ ۲ تریلیون دلار در رده بعدی قرار دارد. قاره اروپا با ۲ تریلیون دلار از این حیث در رده سوم واقع شده و خاورمیانه با ۲۲۷ میلیارد دلار و قاره آفریقا با ۱۶۶ میلیارد دلار در رده‌های بعدی جای دارند. از نظر اشتغال بخش گردشگری نیز منطقه آسیا و اقیانوسیه با ۹/ ۱۵۲ میلیون نفر رتبه نخست را دارد و پس از آن به ترتیب قاره آمریکا با ۷/ ۴۲ میلیون نفر، قاره اروپا با ۳۶ میلیون نفر، قاره آفریقا با ۷/ ۲۰ میلیون نفر و خاورمیانه با ۷/ ۵ میلیون نفر در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند.

?منبع: دنیای اقتصاد